پذیرش محدودیت‌های واقع‌بینانه (طرحواره استحقاق)

مشکلات موجود در نیاز به پذیرش محدودیت‌های واقع‌بینانه از بسیاری جهات متضاد مشکلات نیاز به خودابرازگری است. زمانی که به شما اجازه‌ی هیچ گونه ابراز وجودی داده نشود، شما سخت تلاش می‌کنید خودتان را کنترل کنید. نیازهای خودتان را فراموش می‌کنید و به رفع نیازهای دیگران می‌پردازید. اگر خانواده‌ی شما نتوانسته باشند برای شما محدودیت‌های واقع‌بینانه وضع کنند، شما به‌گونه‌ای خودخواهانه بر ارضای نیازهای خودتان پافشاری می‌کنید به‌گونه‌ای که نیازهای دیگران نادیده گرفته می‌شود. شما ممکن است در راه ارضای نیازهای خودتان چنان راه افراط را بپیمایید که دیگران شما را آدمی خودخواه، پرتوقع، کنترل‌گر، خودمحور، خودشیفته، و ازخودراضی قلمداد کنند. ممکن است در خویشتن‌داری، مشکل پیدا کنید. شما به‌شدت تکانشی یا هیجانی عمل می‌کنید و در این راه از سر خیر بسیاری از اهداف بلند مدت‌تان می‌گذرید و آنها را فدای لذّت آنی می‌کنید. همیشه به دنبال رضایتمندی فوری و آنی هستید. قدرت تحمل کارهای خسته کننده و متداول را ندارید. یاد گرفته‌اید که آدم بی‌همتایی هستید و به خودتان حق می‌دهید هر طور که دلتان خواست رفتار کنید.

اگر در دوران کودکی با محدودیت‌های واقع‌بینانه روبه‌رو شده باشیم، به‌تدریج می‌پذیریم که در حوزه‌ی محدودیت‌های واقع‌بینانه درونی و بیرونی رفتار کنیم. با این کار، ظرفیت درک دیگران را پیدا می‌کنیم. مسؤولیت رفتارهای خودمان را می‌پذیریم و به فکر برآورده سازی نیازهای دیگران نیز هستیم. منظور این است که بین برآورده سازی نیازهای خودمان و دیگران، تعادلی منصفانه برقرار می‌کنیم. اگر با محدودیت واقع بینانه بزرگ شده باشیم، همچنین ظرفیت تلاش کافی برای خویشتن‌داری و انضباط فردی را پیدا کرده باشیم، از رهگذر این دو موهبت (خویشتن‌داری و انضباط فردی) به اهداف‌مان می‌رسیم و از تنبیه‌هایی که اجتماع برای بدرفتاری در نظر گرفته است، اجتناب می‌کنیم.

 

عزت نفس (طرحواره های شرم و شکست) و داستان زندگی دانیل و دیوید

دو تا از تله‌های مربوط به نیاز عزت نفس عبارتند از:

•  نقص / شرم 

•  شکست

این دو تله مطابق با احساس بی‌ارزشی در حوزه‌ی شخصی و قلمرو کاری هستند. تله‌ی زندگی شکست همان احساس بی‌کفایتی در حوزه‌ی پیشرفت و کار است. فردی که در دام این تله افتاده باشد، احساس می‌کند همسالانش از وی موفق‌تر، باهوش‌تر و بااستعدادتر هستند.

تله‌ی زندگی نقص / شرم این احساس را در شما دامن می‌زند که ذاتاً مشکل‌دار و پر از عیب و ایراد هستید و اگر کسی واقعاً شما را بشناسد، کمتر دوست‌تان خواهد داشت. تله‌ی زندگی نقص / شرم اغلب با تله‌های دیگر همراه می‌شود. از چهار بیماری که در پست های قبل به آن اشاره کردیم، دو نفرشان – دانیل و دیوید – علاوه بر تله‌های زندگی اصلی در دام تله‌ی زندگی نقص / شرم نیز افتاده بودند.

کودکانی که تجربه‌ی بدرفتاری و سوءاستفاده شدگی را پشت سر گذاشته باشند، همیشه خودشان را سرزنش می‌کنند. این کودکان حس می‌کنند حقشان است که با آنها بدرفتاری شود و افرادی بی‌ارزش، ناپاک و نالایق هستند.

دیوید که روابط عاطفی ناپایداری داشت از درون احساس نقص / شرم می‌کرد. او با برتری‌طلبی، فخرفروشی و تکبر سعی می‌کرد که سرپوشی بر این احساس بی‌ارزشی بگذارد. دانیل که فردی مردم‌دار بود نیز از این مسأله رنج می‌برد. بخشی از نادیده‌انگاری نیازهایش به این احساس برمی‌گشت که خودش را آدم بی‌ارزشی می‌دانست.

آسیب‌هایی که به عزت نفس ما وارد می‌شود، احساس شرمساری را در ما دامن می‌زند. شرمساری، هیجان مسلّط تله‌های زندگی مربوط به عزت نفس است. اگر در دام تله‌ی زندگی نقص شرم یا شکست افتاده باشید، شرمساری دست از سر زندگی شما برنمی‌دارد.در طرحواره درمانی و اکثر مشاوره هایی که با پدر و مادر ها انجام می شود به این نکته مهم اشاره می شود که در دوران کودکی عزت نفس کودکان تقویت شود.خانواده قدر و کودکان را بدانند، به آنها  مهر بورزند، همسالان آنها را در جمع خود می‌پذیرند و قبول می‌کنند و در محیط مدرسه موفق می شوند، عزت نفس سالمی در ما شکل خواهد گرفت. برای پرورش عزت نفس بایستی بدون عیب جویی یا طرد افراطی، کودکان را تشویق و تحسین کرده باشند.

عزت نفس (طرحواره های شرم و شکست)

عزت نفس را می‌توان احساس ارزشمندی درباره‌ی زندگی شخصی، اجتماعی و شغلی‌مان تعریف کنیم. اگر در دوران کودکی از سوی خانواده، دوستان یا محیط مدرسه مورد عشق و احترام قرار گرفته باشیم، عزت نفس سالمی در ما شکل می‌گیرد.

کمال مطلوب این است که ما همه‌ی این شرایط را در دوران کودکی تجربه کنیم و عزت نفس ما تقویت شود. اگر در خانواده احساس کنیم که قدر و منزلت ما را می‌دانند، به ما مهر می‌ورزند، همسالان ما را در جمع خود می‌پذیرند و قبول می‌کنند و در محیط مدرسه موفق شویم، عزت نفس سالمی در ما شکل خواهد گرفت. برای پرورش عزت نفس بایستی بدون عیب جویی یا طرد افراطی، ما را تشویق و تحسین کرده باشند.

اما ممکن است شما در چنین شرایط ایده‌آلی بزرگ نشده باشید. شاید والدین یا خواهر و برادرهایی داشته‌اید که دایم از شما عیب‌جویی می‌کرده‌اند به‌گونه‌ای که احساس کرده‌اید که اصلاً قابل پذیرش نیستید. احساس کرده‌اید که هیچ کس شما را دوست ندارد. ممکن است همسالان‌تان شما را آدم حساب نکرده باشند. ممکن است آنها این احساس ناخوشایند را در شما ایجاد کرده باشند یا ممکن است احساس کرده‌اید در حوزه‌ی تحصیل یا ورزش، شکست خورده‌اید.

در دوران بزرگسالی ممکن است در برخی از حوزه‌های زندگی‌تان، احساس ناامنی کنید. شما اعتماد به نفس ندارید. در برخی از حوزه‌های زندگی (مثل روابط صمیمی، محیط‌های اجتماعی یا محیط کاری) پایتان می‌لنگد و نمی‌توانید با سرانگشت تدبیر، گره از مشکلات باز کنید. در این حوزه‌ها خودتان را حقیرتر از دیگران تصور می‌کنید. به انتقاد، سخت حساس هستید. چالش در زندگی، شما را به شدّت مضطرب می‌کند. ممکن است چالش‌گریزی را پیشه کنید یا چالش‌ها را ماست‌مالی کنید.