خودمختاری یا عملکرد مستقلانه (طرحواره های وابستگی و آسیب‌پذیری)

خودمختاری را توانایی جدا شدن والدین و عملکرد مستقلانه تعریف می‌کنند. البته این توانایی را بایستی با افراد همسن و سال سنجید. علاوه بر این، توانایی ترک خانه والدین، تشکیل زندگی مستقل، دست یافتن به هویت، روشن سازی اهداف و جهت بخشی به زندگی خودمان، بدون حمایت یا جهت‌دهی والدین را نیز جزء خودمختاری محسوب می‌کنند. فردی که خویشتن مستقل دارد به خودمختاری دست یافته است.

اگر در خانواده‌ای بزرگ شده‌اید که استقلال‌یابی و خودمختاری را تشویق کرده‌اند؛ بنابر این والدین به شما مهارت‌های خودکارآمدی را یاد داده‌اند و شما را به سمت مسؤولیت‌پذیری سوق داده‌اند و به شما یاد داده‌اند که مهارت خوب قضاوت کردن را یاد بگیرید. والدین‌تان به شما کمک کرده‌اند که با جسارت به مقابله با مشکلات دنیای اطراف بروید و با همسالان‌تان روابط سالمی برقرار کنید. این‌گونه والدین به جای حمایت افراطی و بیمارگونه، به شما یاد داده‌اند که دنیا جایگاه امنی است و علاوه بر این به شما یاد داده‌اند که چگونه از خودتان مراقبت کنید. علاوه بر این، چنین والدینی، فرزندان خود را به سمت کسب هویتی مستقل تشویق می‌کنند.

به هر حال ممکن است شما در محیط ناسالم‌تری بزرگ شده باشید که جلوی استقلال‌طلبی را گرفته باشند و در عوض شما را به سمت وابستگی و دنباله‌روی تشویق کرده باشد. در چنین فضایی ممکن است والدین مهارت‌های خوداتکایی را به شما یاد نداده باشند، بلکه در عوض همیشه کارهای شما را انجام داده‌اند و تلاش‌های شما برای مهارت‌یابی را دست کم گرفته‌اند. ممکن است دایم در گوش شما خوانده باشند که دنیا جایگاه خطرناکی است و در جهان نابسامان و پرخطری به سر می‌بریم. ممکن است همیشه درباره‌ی ابتلا به بیماری‌های خطرناک به شما هشدار داده‌اند. همچنین ممکن است نگذاشته باشند شما به دنبال علایق طبیعی خود بروید و قضاوت‌های شما را محکوم کرده باشند. به‌گونه‌ای که امروزه نمی‌توانید به تصمیم‌ها و قضاوت‌های خود اطمینان کنید.

 

ارتباط سالم با دیگران (طرحواره های محرومیت هیجانی و طرد اجتماعی ) و داستان زندگی دیوید

دیوید که در پست های قبل به شرح برخی از مشکلات وی پرداختیم، نمونه‌ی بارز مشکل ارتباطی با دیگران است. او از ارتباط با جنس مخالف، احساس رضایت نمی‌کرد و در صمیمی شدن سخت مشکل داشت. هر گاه بوی صمیمیت به مشامش می‌رسید پا پس می‌کشید. او حتی روابط نزدیک خود را نیز در یک سطح رسمی و غیرصمیمی نگه می‌داشت. در ابتدای درمان وقتی از او خواسته شد که افراد صمیمی زندگی‌اش را نام ببرد، فرد خاصی به ذهنش خطور نکرد.

دیوید در جوّی بزرگ شده بود که شاخصه‌ی اصلی آن خلأ هیجانی و کمبود عاطفی بود. او فقط می‌دانست که پدر و مادرش افرادی سرد، بی‌مهر و کناره‌گیر بودند. او با والدینش رابطه‌ی عاطفی نداشت. 

کودکان سه نوع محرومیت را ممکن است تجربه کنند: 

• محرومیت از محبت

•  محرومیت از همدلی 

• محرومیت از راهنمایی 

دیوید زهرِ تلخ هر سه نوع محرومیت را چشیده بود.

اگر در روابط عاطفی و اجتماعی مشکل داشته باشید، تنهایی دست از سر شما برنمی‌دارد. احساس می‌کنید هیچ کس واقعاً شما را درک نمی‌کند و به شما اهمیت نمی‌دهد (تله‌ی زندگی محرومیت هیجانی). یا ممکن است احساس کنید که از دنیا فاصله گرفته‌اید و منزوی شده‌اید و وصله‌ی ناجور هر جمعی هستید (تله‌ی زندگی طرد اجتماعی). این احساس بی‌معنایی و خلأ، شما را مشتاق دیوانه‌وار روابط اجتماعی و عاطفی می‌کند.